Elke maand schrijft onze directeur Ewout van der Horst een blog met Deventerse verhalen.
Als er sneeuw ligt ga je met jonge kinderen naar buiten. Die stelregel valt voor ouders in de 21ste eeuw aardig vol te houden. En zo maakte ik op een middag een jaar of tien geleden met mijn dochter en een speelvriendje de prachtigste sneeuwpop van Nederland, hoger dan ooit. Trots stonden we na een uur noest arbeid het resultaat te bekijken, toen tot mijn afgrijzen dat jongetje vroeg: ‘Gooien we hem nu om?’
Als vader van vier dochters ben ik vaak geconfronteerd met de verschillende manieren van spelen van jongens en meisjes. De meer fysieke benadering van jongens is voor mij vaak even wennen, maar ook wel weer heel leuk. Mijn favoriete bezigheid tijdens pleinwacht op school is mee te doen met het competitieve spel dat op dat moment populair is, zoals voetbal, hockey of ‘om de (tennis)tafel’. En ja, daar doen ook meisjes aan mee, maar steevast in de minderheid.
Het is in deze tijd niet zo sexy om de verschillen tussen jongens en meisjes te benadrukken. En dat is te begrijpen. We zitten in een lang en waardevol proces waarbij vrouwen een gelijkwaardige rol ten opzichte van mannen zijn gaan vervullen. De emancipatie heeft een einde gemaakt aan eeuwenlange onderbenutting van vrouwelijk talent in de samenleving. Maar zoals vaker lijken de termen gelijkwaardigheid en gelijkheid weleens verward te worden, want nee, mannen en vrouwen zijn niet gelijk.
De collectie van ons speelgoedmuseum bestaat voor een belangrijk deel uit objecten die specifiek voor jongens of meisjes gemaakt zijn. Van poppen, serviesjes en fornuisjes aan de ene kant tot soldaatjes, constructiemateriaal of autootjes aan de andere kant. In vrijwel de hele 20e eeuw was deze stereotypische benadering gangbaar. Pas de afgelopen decennia is dit onderscheid verminderd en kopen ouders meer divers speelgoed voor hun kinderen. Maar nog altijd werken stereotypen door en is bijvoorbeeld een speelgoeddokter veelal mannelijk en de verpleger vrouwelijk.
Sinds vorig jaar brengen speelgoedfabrikanten en winkeliers in Frankrijk alleen nog maar genderneutraal speelgoed op de markt, in een bewuste poging stereotypering op basis van geslacht te doorbreken. In die lijn heeft ook de Nederlandse emancipatieminister Van Engelshoven opgeroepen rolbevestigend speelgoed uit de schappen te weren. Meisjes zouden evengoed recht hebben op avontuurlijk als jongens op huishoudelijk speelgoed. Die oproep is haar niet door iedereen in dank afgenomen. Toch is het interessant om eens na te gaan hoe speelgoedverkopers in Nederland sindsdien met het onderscheid omgaan.
Diverse online speelgoedaanbieders blijken geen duidelijk verschil meer tussen jongens en meisjes te maken. Op nog een andere speelgoedwebshop is weliswaar prominent een knutselend meisje afgebeeld bij ‘creatief & hobby’ en een jongen bij ‘bouw en constructie’, maar het laat vooral zien dat het speelgoed ook hier per categorie wordt aangeboden. Opvallend genoeg kent de grootste webshop van Nederland nog wel een expliciet onderscheid onder de titel ‘zoek je een cadeautje’? Nu blijkt uit onderzoek van televisieprogramma Radar ook dat de meeste ouders het wel degelijk prettig vinden om specifiek een cadeautje voor een jongen of meisje te kunnen zoeken.
Interessant wordt het vooral als we de zoektermen jongens en meisjes op diezelfde verkoopsites gebruiken. Dan blijkt er achter de schermen wel degelijk onderscheid gemaakt te worden op basis van sekse. En dat gaat heel wat verder dan blauwe of roze rolschaatsen. Er komt heel wat technisch speelgoed voor jongens naar voren en poppen en knutselwerkjes voor meisjes. Vraag blijft natuurlijk hoe erg dat is. Hier botsen opvattingen over aangeboren en aangeleerde verschillen tussen jongens en meisjes met elkaar. Om over keuzevrijheid nog maar te zwijgen. In ons vernieuwde speelgoedmuseum willen we dergelijke dilemma’s juist inzichtelijk maken, want speelgoed vormt een prachtige afspiegeling van maatschappelijke ontwikkelingen.