Elke maand schrijft onze directeur Ewout van der Horst een blog met Deventerse verhalen.
Op 26 juni was de feestelijke presentatie van het boek ‘De Collectie. De Monumenten van NV Bergkwartier te Deventer’. Als museumdirecteur springt mijn hart natuurlijk op bij de benaming ‘collectie’ in relatie tot Deventer. Hebben we al die tijd een museale collectie in de stad over het hoofd gezien die ergens op een zolder stof ligt te vergaren? Niets is minder waar. Waar aan onze erfgoedorganisatie de roerende goederen uit het Deventer verleden zijn toevertrouwd, beheert partnerorganisatie NV Bergkwartier veel monumentaal vastgoed in de stad. Prachtig om te zien dat onze stadsherstelvrienden hun indrukwekkende bestand aan historische panden als collectie typeren.
Het rijk geïllustreerde boekwerk is een monument op zich geworden. Bijna 500 pagina’s telt de publicatie! Directeur-bestuurder Barend Jan Schrieken, medewerker Sabine Dellink en publicist Henk van Baalen hebben alle 162 panden van NV Bergkwartier op rij gezet en het historisch en actueel gebruik ervan beschreven. Stadsfotograaf Bart Ros heeft prachtige actuele opnames gemaakt, die fraai contrasteren met foto’s van veelal verwaarloosde panden uit het verleden. De panden zijn per straat in alfabetische volgorde beschreven als in een ware catalogus. Een overzichtskaart met alle panden erop was overigens wel prettig geweest.
Wat mij opviel bij het lezen en doorbladeren van het boek is dat je de meeste panden wel kent, maar altijd in de context van het hele straatbeeld ervaart. Door het uitlichten van de afzonderlijke monumenten krijg je nog meer oog voor de specifieke kenmerken van elk pand. De gedetailleerde beschrijvingen en haarscherpe fotografie laten je veel meer details ontdekken dan je doorgaans in het voorbijgaan als voetganger of fietser ziet. Hoeveel monumentale pareltjes telt Deventer wel niet!
Als historicus roept deze catalogus voor monumentale smulpapen bij mij onmiddellijk de vraag op welke verhaallijnen er in deze collectie te ontdekken vallen. De alfabetische presentatie van de panden toont natuurlijk allereerst de schoonheid van Deventer als monumentenstad bij uitstek, iets wat we jaarlijks ook bij Open Monumentendag uitdragen. Maar binnen de collectie is er ook sprake van een interessante gelaagdheid op meerdere gebieden. Allereerst in tijd: van het oudste stenen woonhuis in de Sandrasteeg tot de nieuwbouwwoningen van architect Rademaker aan de Rijkmanstraat uit 1986. Daarnaast thematisch: van religieus erfgoed en tal van woonhuizen, tot vroege werkplaatsen van nijverheid en recenter industrieel erfgoed. Maar bijvoorbeeld ook bezien vanuit de uitbreiding van het bezit van de NV vanuit het Bergkwartier naar de rest van de (binnen)stad.
Het mooie aan deze collectie is dat je de objecten dagelijks kunt bewonderen en dat ze nog volop gebruikt worden. In dat opzicht gaat het om een levendige collectie die ook met de tijd meegaat. Uit onderzoek van de Vrije Universiteit Amsterdam blijkt dat de succesvolle transformatie van het Bergkwartier van verpauperde wijk naar een monumentaal walhalla de Deventer samenleving heel veel heeft opgeleverd. In geld uitgedrukt heeft het voorkomen van de voorgenomen sloop van de wijk in de jaren ‘60 Deventer maar liefst 100 miljoen euro aan extra woongenot en recreatieve baten opgeleverd. Investeren in erfgoed loont dus!
Het monumentale naslagwerk van alle monumenten is verschenen ter gelegenheid van het 55-jarig bestaan van NV Bergkwartier. Het is te hopen dat de maatschappelijke meerwaarde van onze erfgoedpartner de gemeente Deventer nog jaren ten goede mag komen. De recente aankoop van de Drie Haringen is een hoopvolle nieuwe ontwikkeling. Vanuit collectieperspectief bezien zou uitbreiding van het bezit met een pand uit de wederopbouwarchitectuur een aanbeveling waard zijn. Deze naoorlogse panden getuigen als geen ander van de sporen van verwoesting die de Tweede Wereldoorlog in onze stad naliet. Kortom, de collectie is nog niet compleet!
